Pragnienie, Richard Flanagan- recenzja #318

W eseju francuskiego publicysty i polityka, hrabiego de Mirabeau w 1784 roku po raz pierwszy użyto pojęcia cywilizacja. Dla autora oznaczało ono ogładę, humanitarne prawa, jasne reguły prowadzenia wojen, godne postępowanie, szlachetne cele. W XVIII wieku właśnie te cechy oznaczały najwyższe przejawy człowieczeństwa, które przeciwstawiane były dzikości i barbarzyństwu.

Richard Flanagan w swojej powieści "Pragnienie" udowadnia, że definicje nie mają żadnego znaczenia, a między człowiekiem cywilizowanym a barbarzyńcą można postawić znak równości. Nic nas od siebie nie różni, a sztucznie stwarzane podziały na lepszych i gorszych to obłuda.

W 1841 roku słynny brytyjski odkrywca sir John Franklin wraz z żoną lady Jane przeprowadza się do kolonii karnej położonej na Ziemi van Diemiena (dzisiejsza Tasmania), w której obejmuje stanowisko gubernatora. Po przybyciu na miejsce, lady Jane zachwyca się energiczną siedmioletnią Aborygenką, Mathinną, którą postanawia adoptować, starając się z niej zrobić przykładną członkinię ucywilizowanego świata. Narzuca dziewczynce surowy reżim edukacyjny, chcąc tym samym udowodnić, że wiedza i rozum zatriumfuje nad ukrytymi w każdym człowieku pokładami barbarzyństwa i pożądania. 

Kilkanaście lat później Franklin wraz ze swoją załogą i dwoma statkami wyrusza na wyprawę w poszukiwaniu słynnego przejścia Północno- Zachodniego i znika gdzieś na Arktyce. Kiedy w Anglii pojawiają się pogłoski o kanibalizmie, którego mieli dopuścić się członkowie ekspedycji, Lady Jane chcąc ocalić reputację męża zwraca się do będącego wówczas u szczytu sławy pisarza Charlesa Dickensa o pomoc. Ten przygotowuje sztukę inspirowaną wyprawą Franklina. 

W "Pragnieniu" Richard Flanagan pokazuje jak różne formy przybiera pragnienie właśnie i jak często może prowadzić do katastrofy. Najważniejsze jest tutaj pragnienie miłości i bliskości. Lady Jane pragnie zostać  matką, ale zamiast ofiarować Mathinnie czułość, której dziewczynka tak bardzo potrzebuje jest dla niej oschła i zimna. Piewca rodzinnego życia, którym jest Charles Dickens, swoją potrzebę miłości  i bliskości zamienia na wrogość wobec żony i dzieci, szukając wrażeń poza domem. Zarówno Lady Jane jak i Dickensa własne pragnienia przerażają, boją się rozczarowania, bólu i ten strach przed własnymi emocjami, przed miłością rozpoczyna dramat Mathianny i rodziny Dickensa. W powieści mamy również do czynienia z pragnieniami prowadzącymi do przemocy i śmierci. Chęć dominacji  Wielkiej Brytanii, która pragnie pokazać swoją wyższość, wielkość swojej cywilizacji prowadzi do zguby Aborygenów i całej Tasmanii. 

Hipokryzja ludzi, którą pokazuje w swojej powieści Flanagan wywołuje złość. Kto dał nam prawo decydować o wyższości jednych ludzi nad drugimi? Kto dał nam prawo do poniżania ludzi, znęcania się nad nimi, traktowania ich jak zwierzęta? W imię czego? Cywilizacji?  A co jest gorszego w pochodzeniu z kręgu innej cywilizacji? Instynkty i pragnienia, które zdaniem Anglików żądzą dzikimi są częścią każdego człowieka, nie są słabością, a stanowią o ludzkiej wyjątkowości. Niesfornego serca nie można zdyscyplinować.

"Pragnienie" Richarda Flanagana to książka, która wywołuje złość, wywołuje wyrzuty sumienia i wzrusza.  Wyjątkowa opowieść o bezradności, cierpieniu, ludzkiej podłości, wielkiej cywilizacji, która okazała się być cywilizacją niosącą śmierć.

Wszyscy jesteśmy równi, wszyscy jesteśmy ludźmi. Tylko ludźmi i aż ludźmi i każdy z nas pragnie tak samo mocno.

 Pragnienie, Richard Flanagan, Wydawnictwo Literackie, 2017, ss. 250