Pantera w piwnicy, Amos Oz- recenzja #187

"Pantera w piwnicy" to już moje czwarte spotkanie z twórczością izraelskiego pisarza Amosa Oz. Każda jego książka jest dla mnie liryczną i refleksyjną podróżą, pełną emocji, sugestywnych obrazów, które z niezwykłą starannością maluje autor. Tak było  i tym razem, pisarz zabiera nas do powojennej Jerozolimy, jeszcze pod kontrolą Brytyjczyków, gdzie z perspektywy dziecka jesteśmy świadkami nie tylko narodzin nowego państwa, ale dorastania w tym świecie moralnego chaosu.

Dwunastoletni Profi (skrót od profesora), spędza wakacje na przedmieściach Jerozolimy. Jest rok 1947,  ostatni, gdzie trwają rządy brytyjskie nad Palestyną, oraz okres nasilającego się konfliktu z Arabami.   Bawiąc się z przyjaciółmi w "organizację podziemną" planują zamach terrorystyczny na Pałac Buckingham. Przypadkowo Profi nawiązuje znajomość z sierżantem Dunlop. Pozorna, wzajemna wymiana lekcji hebrajskiego i angielskiego, dla Profiego jest okazją dla bycia szpiegiem i przysłużenia się Podziemiu oraz poznania planów nieprzyjaciela. Dla przyjaciół jest jednak zdrajcą i staje przed sądem wojennym.  Czym jest zdrada?  Czy zdrajca zawsze musi być podły? Czy wróg może być jednocześnie przyjacielem?

Niezwykła powieść o dzieciństwie, być może i samego pisarza, choć trudno stwierdzić jak dużo autor zawarł w niej wątków autobiograficznych. Profi na zmieniający się wokół niego świat patrzy z otwartą głową i dziecięcą naiwnością, przeżywając własne rozterki okresu dojrzewania i dylematy moralne.

Pisarzowi idealnie udało się wejść  w umysł inteligentnego dwunastolatka, ukazując świat z jego perspektywy i pokazując jego spostrzeżenia na otaczającą go, zmieniającą się  rzeczywistość.

Żydzi mieszkający wówczas w Jerozolimie, to ludzie, którzy chcieli być zostawieni w spokoju, w swojej własnej ojczyźnie, tak aby wyjść z traumy Holokaustu. Każdy obcy jest dla nich wrogiem, Niemiec, Arab, Brytyjczyk, Polak. Niespodziewana przyjaźń jaką nawiązuje Profi stawia przed chłopcem szereg pytań natury etycznej, o zdradę, zaufanie i przyjaźń. Przyszłość wymaga nowego spojrzenia, innej perspektywy, nie zdefiniowanej przez Holokaust, gdzie wróg nie zawsze będzie wrogiem. Osobą którą nie tylko należy nienawidzić, a czasem można okazać mu szacunek. I najważniejsze, żeby zbudować  przyszłość i lepsze jutro, konieczne jest przebaczenie.

Amos Oz jak zwykle zachwyca językiem i stylem. Mniej jest co prawda tej magii, która tak czarowała mnie w jego poprzednich powieściach, ale wciąż potrafi dostarczyć wspaniałych wrażeń, wciągając czytelnika w wykreowany przez autora świat.
Pisarz mocnym, często poetyckim i delikatnym językiem, pełnego ciepła humorem, próbuje zrozumieć ludzką naturę, maluje obraz kochającej się rodziny, uczonych poszukujących wiedzy i spokoju.

Krótka i  prosta.  "Pantera w piwnicy to skromna, a  jednak bogata w treść i uniwersalnych wartości historia. Bardzo emocjonalna, refleksyjna i mądra opowieść nie tylko o dorastaniu.

Pantera w piwnicy, Amos Oz, Wydawnictwo Rebis,  2009, ss. 148