Piaskowa Góra, Joanna Bator - recenzja #190

"Ciemno prawie noc" Joanny Bator zachwyciło mnie do tego stopnia, że pragnęłam bliżej poznać tę wyjątkową autorkę. Wybór tym razem padł na "Piaskową Górę", powieść całkowicie inną, dla mnie trudniejszą, ale równie piękną sagę rodzinną rozgrywającą się w Wałbrzychu w okresie PRL-u. 

Jadzia Maślak przyjeżdża do Wałbrzycha z wioski pod Skierniewicami i tam z oblodzonych schodów wpada w wprost w ramiona Stefana Chmury, syna wysiedleńców spod Grodna. Ona urzędniczka, on górnik, po ślubie wprowadzają się do bloku na wałbrzyskim osiedlu Piaskowa Góra. Niedługo Jadzia rodzi bliźniaczki, z których przeżywa tylko jedna, Dominika. Dziewczynka jest inna i obca, niepodobna do nikogo z rodziny.

Joanna Bator opisując losy czterech kobiet , Dominiki jej matki Jadwigi, oraz jej babć Haliny i Zofii stworzyła niezwykłą sagę, osadzoną w realiach Wałbrzycha z lat 70-tych, 80-tychi 90-tych, sięgającą do czasów wojny. Opowieść o losach tych kobiet, jest również spojrzeniem na Polskę tamtego okresu, historię powojennej Polski i na mentalność Polaków.

Początkowo ciężko było mi się wgryźć w "Piaskową Górę", tak jak napisałam na wstępie, ta powieść jest całkowicie inna niż "Ciemno prawie noc" szczególnie na poziomie narracji i języka. Nie przeszkadzał mi brak dialogów. Trudności sprawiło mi wykorzystanie w powieści techniki strumienia świadomości. Opowieści są poszarpane, chaotyczne, pełne wtrąceń, retrospekcji wspomnień bohaterów. Potrzebowałam trochę czasu by oswoić ten styl, oswoić bohaterów, którzy opowiadają swoją historię i poczuć ten strumień, by w końcu się w nim znaleźć. a teraz mogę z czystym sumieniem stwierdzić, że to jeden z największych atutów powieści Joanny Bator.

Kolejnym, jest niewątpliwie język powieści. Prosty, bez upiększeń i różny w zależności od postaci. Elegancki i mądry, gdy opowieść dotyczy inteligenckiej części postaci, niedbały, dosadny, momentami wręcz prostacki w przypadku opowieści Jadwigi Chmury. Pomieszanie z poplątaniem, które tworzy jednak kompletną całość, przemyślaną, bardzo sugestywną i plastyczną jedność. Język pozwala nie tylko poznać osobowość bohaterów, ale i wczuć się w blokowiska Wałbrzych, atmosferę PRL-u, oddając klimat tej epoki, jej brzydotę, zwyczajność i szarość.

Joanna Bator koncentruje się na życiu codziennym i mentalności swoich bohaterów. Najważniejsze w "Piaskowej Górze" są kobiety, istoty silne, w przeciwieństwie do słabych mężczyzn. Nie mniej  każda z przedstawionych przez autorkę bohaterów, to żywa i pełnokrwista postać. Każda ma swoją historię, każda coś wnosi, każda odgrywa jakąś rolę.

"Piaskowa Góra" to saga o kobietach, silnych, wyjątkowych, ale autorka unika zbędnej martyrologii. Kiedy trzeba współczuje im, ale nie unika ironii, złośliwości i szyderstwa dla ich postępowania. Bator patrzy prosto w oczy swoim bohaterom i sprawiedliwie ich osądza. 

Niebanalna saga, która najlepiej smakuje w małych dawkach i  czytana bez pośpiechu.

Pełna wnikliwych i trafnych obserwacji powieść o nas samych, marzeniach, ukrytych pragnieniach w konfrontacji z  szarą, często brutalną rzeczywistością. 

Piaskowa Góra, Joanna Bator, Wydawnictwo W.A.B, 2013, ss. 488