Krawiec, żandarm i spadochroniarz. Trzy opowieści o czeskich kolaborantach, Miloš Doležal

W historii każdego kraju odnajdziemy jej jasne jak i ciemne strony. Bohaterów, o których pamięć pielęgnujemy, wspominamy, stawiając za wzór,  ale również tych, którzy zdradzili, zawiedli i o których wolelibyśmy na zawsze zapomnieć. Jednak o zdrajcach również warto pamiętać, ponieważ mogą być dla nas ważną lekcją.  Z takiego założenia wyszedł czeski dziennikarz i prozaik Miloš Doležal, pisząc swoją książkę "Krawiec, żandarm i spadochroniarz. Trzy opowieści o kolaborantach". Te trzy portrety ludzi,  którzy dopuścili się zdrady, to próba zrozumienia ich motywów działania i lekcja, która daje nam możliwość wyciągnięcia wniosków na przyszłość.

Bohuslav Bušta- krawiec, Oskar Felkl- żandarm, Karel Čurda- spadochroniarz. Miloš Doležal przybliża w swojej książce życiorysy tych trzech postaci. Każdy wywodził się z innego środowiska, miał inne wykształcenie, zawód, charakter. Każdy z zupełnie innych przyczyn zdecydował się na współpracę z III Rzeszą. Donosili na sąsiadów, uczestników ruchu oporu, znajomych, ludzi, którzy kiedyś im pomogli, torturowali, bili, doprowadzając do śmierci współobywateli. Oprócz zdrady łączy ich jedno. Nigdy nie żałowali tego co zrobili, nie przeprosili. 

Zaskakująca jest forma książki Doležala. Daleko jej do typowego reportażu. Opierając się na licznych materiałach archiwalnych, wywiadach ze świadkami tamtych zdarzeń, fotografiach, autor zdecydował na przedstawienie życiorysu trzech czechosłowackich kolaborantów w postaci niewielkich opowiadań, krótkich, bardzo oszczędnych, postrzępionych narracji, opierających się wyłącznie na faktach, nie zostawiając miejsca na domysły i hipotezy, nie oceniając i nie osądzając. "Krawiec, żandarm i spadochroniarz" jest mozaiką złożoną z tekstu i licznych dokumentów i zdjęć, które nie tylko wzbogacają całość, ale dają nam możliwość zobaczenia ludzkiej twarzy oprawców, zobaczyć w nich nie tylko złoczyńców, ale też troskliwych ojców, kochających mężów.

Miloš Doležal próbuje zrozumieć motywy postępowania Bušty, Felkla i Čurdy , szuka odpowiedzi na pytania, dlaczego zdecydowali się zdradzić. Jednak "Krawiec, żandarm i spadochroniarz" nie dają nam prostych odpowiedzi. Czy zrobili to tylko dla bogactwa, poczucia władzy, czy chęci ochronienia swoich bliskich? Możemy snuć tylko domysły. Pewne jest, że każdy z nich był w sytuacji granicznej i podjął decyzję, która zaważyła na życiu ich i ludzi, którzy przez ich wybory stracili życie.

"Krawiec, żandarm i spadochroniarz. Trzy opowieści o czeskich kolaborantach", Miloša Doležala to nietypowy reportaż, który nie tylko odsłania życiorysy czechosłowackich antybohaterów. Wydaje się że Doležal przedstawiając ich historie próbuje nam powiedzieć, że nikt z nas nie jest czarny albo biały, jednoznacznie zły albo dobry. W każdym z nam jest ktoś, kto może zdradzić i zawieść. Nikt z nas nie może powiedzieć, jak zachowa się w sytuacji granicznej, postawiony pod murem. Jakie wtedy podejmiemy decyzje?

Informacje o książce:
Autor: Miloš Doležal
Tytuł: Krawiec, żandarm i spadochroniarz. Trzy opowieści o czeskich kolaborantach
Tytuł oryginału: Čurda z hlíny:Tři dokumentární povídky z protektorátu
Przekład:Zofia Bałdyga
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Miejsce i data wydania: Kraków, 2021
ilość stron: 223