Idź, postaw wartownika, Harper Lee- recenzja #174

Debiut literacki Harper Lee "Idź, postaw wartownika" przeleżał w szufladzie ponad pięćdziesiąt lat nim ujrzał światło dzienne. Powieść będąca kontynuacją słynnego "Zabić drozda" nie jest tylko ciągiem dalszym historii na której wychowało się kilka pokoleń Amerykanów. Autorka burząc idealny świat widziany oczami niewinnej Skaut, odmalowuje całkowicie inny obraz Maycomb i jej mieszkańców, który z dziecięcą bajką ma niewiele wspólnego. "Idź, postaw wartownika", będąca znakomitym uzupełnieniem "Zabić drozda", to przede wszystkim powieść o szybkim i bolesnym dorastaniu oraz utracie wiary w ideały młodości.

"Pamiętaj i o tym: zawsze łatwo spoglądać wstecz i dostrzec, jacy byliśmy wczoraj albo dziesięć lat temu. Trudno natomiast zobaczyć, jacy jesteśmy."

"Idź, postaw wartownika" opowiada dalsze losy Jean Loise Finch, dorosłej już 26-letniej Skaut, która powraca z Nowego Jorku do rodzinnego Maycomb w Alabamie. W tym czasie w Stanach Zjednoczonych mają miejsce zmiany, które obejmują swoim zasięgiem całe społeczeństwo amerykańskie. Trwają gorące dyskusje wokół kwestii nadania Afroamerykanom pełni praw obywatelskich, która z jednej strony zakończy segregację rasową, z drugiej, tworzy nowe podziały w społeczeństwie. 

W czasie tych kilku dni spędzonych w Maycomb, Skaut odkrywa bolesną prawdę o swoich bliskich i rodzinnym mieście, wystawiając na próbę wszystkie ideały i wartości, w które niezłomnie wierzyła.

Harper Lee świetnie oddała klimat lat pięćdziesiątych XX wieku, politycznych i obywatelskich niepokojów, które wyciągały z ludzi zarówno to co w nich najlepsze, jak i najgorsze cechy. "Idź, postaw wartownika" to wgląd w amerykańską historię, autorka  podnosi tutaj te kwestie, wówczas dla wielu niewygodne, a które są wciąż aktualne, jak chociażby uprzedzenia rasowe, obraz konserwatywnego Południa,  czy różnice międzypokoleniowe.

Z Maycomb autorka uczyniła mikrokosmos amerykańskiego społeczeństwa, gdzie kolejny raz oczami Skaut możemy obserwować reakcje różnych środowisk na dokonujące się zmiany, a także to, jak prowadzona polityka łączy ludzi, jednocześnie ich dzieląc.

Świat się zmienia, ale Jean Louise nadal pozostaje taka sama, przede wszystkim mentalnie. Być może właśnie dlatego autorka wciąż używa jej  przezwiska z dzieciństwa. Skaut, już nie jest tą samą chłopczycą, ale wciąż jest wierna swoim młodzieńczym ideałom. Widzi małomiasteczkowość Maycomb, kocha to miasto, nie potrafi z nim walczyć, ale nie  potrafi również w nim żyć. Jest niezwykle odważna i niezależna w swoich poglądach i chyba mogę powiedzieć, że jest symbolem feminizmu, szczególnie kontrastując jej postać ze stereotypowym ideałem południowej kobiecości w osobie ciotki Alexandry. 

Największym rozczarowaniem dla Skaut jest postawa jej ojca, idealnego Atticusa, który w jej oczach nie jest już tak nieskazitelny.  Ta "skaza" w charakterze Atticusa istniała przez cały czas, Jean Louise nie dostrzegała jej jednak w swoim wyidealizowanym obrazie ojca, jaki stworzyła w dzieciństwie. Wydaje mi się, że właśnie przed szkodliwością idealizowania ludzi,  podnoszącej ich do rangi boga przestrzega autorka. Przypomina, by nie być tak zajadłym i akceptować ludzi takimi jakimi są, z wszystkimi ich skazami i rysami. Przede wszystkim trzeba dostrzegać w ludziach dobro, zamiast skupiać się na ich wadach.  Odcieni szarości jest wiele, nie ma ludzi tylko czarnych i tylko białych. Skaut musi dostosować się do mających miejsce zmian, poradzić sobie z towarzyszącym jej rozczarowaniem, musi dorosnąć.

"Idź, postaw wartownika" nie zachwyciło mnie tak jak "Zabić drozda", szczególnie jeśli chodzi o poziom literacki.  Fabuła jest trochę chaotyczna, również mam zastrzeżenia do polskiego tłumaczenia  gdzie udało mi się spotkać dziwne niezrozumiałe wyrażenia typu: "Łamała mu serce w aptecznej kafejce (s. 297)". Mimo tych wad i  tak uważam, że powieść ma w sobie coś wyjątkowego.

"Zabić drozda" to była piękna i mądra, lecz nieprawdziwa bajka o ideałach, "Idź, postaw wartownika" obdziera ten perfekcyjny świat z ideałów, pokazując, że życie to nie bajka, i nie ma w nim prostych rozwiązań. 

Warto poznać tę historię, ale przeczytać z ją otwartą głową, starając się nie porównywać jej  z 'Zabić drozda". Wtedy z jeszcze większą przyjemnością zagłębicie się we wspaniałej historii pełnej wielkich wciąż aktualnych poglądów i ideologii. Podróży przez własne sumienie. 

Idź, postaw wartownika, Harper Lee, Wydawnictwo Filia, 2015, ss. 368