Łaska, Anna Kańtoch- recenzja #179

Anna Kańtoch w odsłonie kryminalnej to dla mnie coś nowego. Co prawda we wcześniejszych powieściach pisarki pojawiały się wątki kryminalne, ale dopiero jej ostatnia książka  "Łaska"to kryminał pełną parą.  Dopracowany pod każdym względem, jednym słowem znakomity. W końcu dobry pisarz odnajdzie się w każdym gatunku. 

Rok 1955, w lesie zostaje odnaleziona sześcioletnia Marysia, która zaginęła tydzień wcześniej. Dziecko od stóp po czubek głowy pokryte jest zaschniętą krwią.  Co działo się z nią przez te siedem dni? Jak udało się jej przetrwać? Czy ktoś jej pomógł? I najważniejsze, co tak naprawdę się wydarzyło? Marysia nic nie pamięta, a jak twierdzi ciotka Marysi, czasem zapomnieć to łaska.

30 lat później Maria Lenarczyk jest już dorosła, wraca do rodzinnej Mgielnicy, gdzie pracuje jako nauczycielka języka polskiego w szkole podstawowej, wydarzenia sprzed trzydziestu lat wciąż kładą się cieniem na jej życiu. Podczas kartkówki jeden z jej uczniów, Wojtek zamiast odpowiedzi na zadane pytania, wręcza nauczycielce rysunek przedstawiający czwórkę dzieci i Kartoflanego Człowieka, którego w przeszłości spotkała również Maria. Jakiś czas później Wojtek powieszony na gałęzi zostaje znaleziony w parku. Samobójstwo? Wszystko na to wskazuje. Jednak później giną kolejne dzieci. Milicja próbuje odnaleźć mordercę, a Maria rozpoczyna swoje własne śledztwo, bo czuje, że rozwiązanie zagadki ma związek z wydarzeniami, których nie pamięta.

"Łaska" to wyjątkowo klimatyczny kryminał z doskonałym wątkiem psychologicznym. Ponury, mroczny, złowieszczy i depresyjny nastrój przypomina trochę ten ze skandynawskich kryminałów, ale osadzony w naszej polskiej PRL-owskiej rzeczywistości. Ten okres świetnie wpisuje się w atmosferę powieści, gdzie panuje szarość, beznadzieja, do tego jeszcze mieszkańcy Mgielnicy, każdy wszystko wie, ale swoją wiedzą nie chce z nikim się dzielić, nawet gdy ceną jest inne życie. Społeczność miasteczka podziela motto życiowe Pani Dulskiej, by swoje brudy prać w swoich czterech ścianach.

Klimat powieści pogłębia jeszcze bardziej depresyjny nastrój głównej bohaterki, którą bardziej można określić mianem antybohaterki. Maria to samotniczka, cierpiąca na jesienno-zimową depresję. Nie potrafi nawiązywać relacji, jest wycofana, zmusza się by wstać rano z łóżka, zmusza się by żyć. Dopiero obrazek, który otrzymuje od Wojtka trochę pobudza ją do życia i próbuje stawić czoło upiorom z przeszłości.
Anna Kańtoch stworzyła bardzo wiarygodne portrety psychologiczne swoich postaci, nie tylko Marii, ale również pozostałych występujących w powieści postaci. Szczególnie zwraca uwagę ich niejednoznaczność, o nikim nie można powiedzieć z góry, że jest dobry albo zły.

Autorka stworzyła świetną intrygę kryminalną. Ciężko odgadnąć motywy kierujące mordercą, klucz według którego wybiera swoje ofiary, o samej tożsamości już nie wspomnę. Wydarzenia, które rozegrały się w przeszłości Marii mają ogromny wpływ na teraźniejszość. Liczne retrospekcje uzupełniają fragmenty układanki, tak by w końcu stworzyć pełny obraz. Nie brakuje jednak fałszywych tropów, które pisarka umiejętnie podrzuca co jakiś czas, skutecznie odwracając uwagę od mordercy.

Akcja w powieści nie pędzi tutaj na łeb na szyję, nie ma dynamicznych zwrotów akcji, ale sam klimat powieści jest niepowtarzalny. Niepokój towarzyszący lekturze pojawia się już na pierwszych stronach, trwając nieprzerwanie do samego końca, a nawet i dłużej. Książkę czyta się wyjątkowo szybko, choć sama do lekkich nie należy.

"Łaska" Anny Kańtoch wyróżnia się na tle innych polskich kryminałów. Niepowtarzalny duszny i mroczny klimat, sugestywne i psychologicznie wiarygodne portrety postaci i ciekawa zagadka kryminalna. Mocno intrygująca, złowieszcza i mroczna historia.

Łaska, Anna Kańtoch, Wydawnictwo Czarne, 2016, ss. 400