Judasz, Amos Oz- recenzja #80

Lektura "Judasza" Amosa Oz to było nie tylko moje pierwsze spotkanie z pisarzem, ale i z literaturą izraelską. I mogę je zaliczyć do jednego z najbardziej magicznych i niezwykłych spotkań z książką jaki miałam okazję przeżyć. Już dawno powieść nie wprawiła mnie w taką zadumę jak "Judasz", który podejmuje rozważania na temat samotności, zagubienia, a także poszukiwaniu swego miejsca na ziemi.

Akcja powieście toczy się na przełomie lat 1959 i 1960, kiedy to to młody student Szmuel Asz, zbierający materiały do swojej pracy magisterskiej "Jezus w oczach Żydów" z powodu bankructwa firmy swojego ojca zostaje zmuszony do rezygnacji ze studiów. Do tego wszystkiego zostaje porzucony przez Jardenę, swoją ukochaną. W zamian za zakwaterowanie i niewielkie wynagrodzenie podejmuje się  pracy jako towarzysz niepełnosprawnego Gerszona Walda. Prowadzi z nim ożywione dyskusje w których przewijają się tematy zdrady i wierności, marzycielstwa, racjonalności w dziejach narodu żydowskiego oraz w relacjach panujących między skłóconymi religiami i narodami. W domu na ulicy Rabina Elbaza w Jerozolimie mieszka jeszcze Atalia Abrabanel, niedostępna i tajemnicza , która rządzi w domu Walda. Kim jest?


Rozpoczynając powieść Oza zostałam przeniesiona, mimo że rzeczywistego, to bardzo baśniowego świata. Autor zabiera nas w podróż z Szmuelem po tajemniczym mieście jakim jest Jerozolima, jego tajemniczymi uliczkami, nawet dom Walda skrywa tajemnice. Samotne spacery Asza potęgują baśniową i trochę mroczną atmosferę oraz ukazują piękno Jerozolimy.

"Judasz" ma w sobie coś takiego, że mimo że praktycznie nie ma tutaj akcji, powieść pochłania bez reszty. Fabuła to tylko tło dla rozważań filozoficznych podejmowanych przez autora. Książka zmusza do myślenia, poruszając kontrowersyjne, szczególnie dla narodu żydowskiego tematy.
Dużo miejsca autor poświęcił historii powstania państwa Izrael. I w tym miejscu poznajemy pierwszego Judasza powieści Oza. Judaszem nazwany zostaje Abrabanel, ojciec Atalii, który przeciwstawiał się powstaniu państwa Izrael, wiedząc że prędzej czy później dojdzie do otwartej wojny o terytorium między Arabami a Żydami. W oczach swojego narodu zapamiętany został jako zdrajca, który był przeciwny marzeniu o posiadaniu przez Żydów własnego państwa. Autor omawiając kwestie polityczne zadaje wiele pytań o sens śmierci wszystkich tych, którzy zginęli w walce o niepodległość, o nienawiść palestyńsko- izraelską, o możliwość budowania przyszłości państwa ale w formie dialogu, a nie wojen. Na żadne z nich nie pada odpowiedź.

Judaszem nazywa siebie również sam główny bohater. Szmuel czuje się jak zdrajca wobec swojej rodziny, do której  jak twierdzi nigdy nie żywił uczuć. Pobyt w domu Walda sprawił, że stał się całkiem innym człowiek, dojrzał, ale wciąż poszukuje prawdy i wyruszając potem w nową podróż i wybierając kolejną drogę.
 
Ostatni Judasz, ten najbardziej nam znany Iskariota, zdaniem Szmuela odgrywa kluczową rolę we wszystkich żydowskich polemikach z chrześcijaństwem. Autor rzucił całkiem nowe światło na tą postać. Nie przedstawia Judasza jako zdrajcy, ale pierwszego prawdziwego chrześcijanina, który nie zdradził Jezusa, ale jako jedyny naprawdę w niego wierzył i to doprowadziło go jego zguby.


Amoz stworzył niezwykłą opowieść, niepozorną, a bogatą w treść, pełnej rozważań politycznych, religijnych i światopoglądowych.
Motywem przewodnim jest niewątpliwie zdrada, każdy z bohaterów jej doświadczył, każdy na swój sposób próbuje sobie z nią poradzić  i każdy potrzebuje pomocy.

Oz napisał powieść pełną smutku. Cierpienie, tęsknota, samotność są wpisane w nasze życie i niestety nikt nie wymyślił na nie lekarstwa.

To powieść studnia, której głębi nie oddam żadnymi słowami, trzeba przeczytać.

Judasz, Amos Oz, Wydawnictwo Rebis, 2015, ss.364

moja subiektywna ocena: 6/6