Wszyscy na Zanzibarze, John Brunner - recenzja #120

"Wszyscy na Zanzibarze" autorstwa Johna Brunnera po raz pierwszy ukazała się w 1968 roku, zdobywając rok później nagrodę Hugo za najlepszą powieść. Jak najbardziej zasłużenie, bo ta dystopijna wizja świata ukazana w nie-powieści Brunnera zaskakuje swoją trafnością, jednocześnie przerażając swoim realizmem. Niewiele jednak brakowało, by moja znajomość z twórczością tego autora skończyła się szybciej nim na dobre się rozpoczęła.

Powieść otwiera Kontekst, pomagający zrozumieć zasady i reguły występujące na świecie: "Punkt widzenia bywa niebezpiecznym luksusem, gdy zaczyna zastępować zrozumienie"

Sama akcja powieści toczy się w 2010 roku. Brunner pogrąża nas w dysfunkcyjnym, przeludnionym, nasyconym mediami światem, gdzie czytelnik ma wrażenie jakby ktoś przerzucał nim jak kanałami w telewizji pomiędzy Światem tu-i-teraz - kanałem informacyjnym mówiącym o tym, co się  dzieje na świecie; Ciągłością, która stanowi główną oś fabularną oraz Na zbliżeniu, która jest uzupełnieniem fabuły poprzez przedstawienie drugo- i trzecioplanowych postaci.
Istotę wizji świata przedstawionej przez Brunnera pomaga nam poznać dwójka głównych bohaterów. Donald Hogan, uśpiony rządowy agent, który zostaje wysłany z misją do Yatakangu, oraz Norman House wysłany z misją do Beninii, gdzie ma być odpowiedzialny za poprawę trudnej sytuacji w tym afrykańskim mieście.

Czytelnicy przyzwyczajeni do miłej i pełnej napięcia linearnej narracji będą musieli trochę popracować nad tym by dostać się na Zanzibar. I dobrze, bo powieść zmusza do uruchomienia szarych komórek, a włączenie myślenia to główne zadanie jakie ma na celu książka Brunnera. 

Autor buduje swoją powieść trochę w oparciu o strukturę montażu, szeregowo połączonych krótkich szybkich scen, skleconych tylko pozornie losowo.  To właśnie ta budowa specyficzna budowa powieści spowodowała, że byłam bliska poddania się i odłożenia książki na wieczne nieprzeczytanie. W okolicach pięćdziesiątej strony wszystko wskakuje na odpowiednie miejsca i to co było dla mnie nie do przejścia na początku było całkowicie naturalne. Po połączeniu wszystkich odcinków, wszystkich części tej nie- powieści powstaje spójny przyszły obraz świata i społeczeństwa widziany przez Brunnera pod koniec lat 60-tych ubiegłego stulecia.

A wizja przedstawiona przez autora jest bardzo aktualna i niezwykle sugestywna. Światem ukazanym na początku XXI wieku nękają poważne społeczne problemy. To świat, który już ma miejsce. Może nie wszystkie  prognozy Brunnera się sprawdziły, jak chociażby ta dotycząca przeludnienia, jednak te dotyczące społeczeństwa są aż nadto realistyczne. Obraz ludzi, którzy jak tresowane zwierzątka podążają za pustymi sloganami środków masowego przekazu, bardzo przypomina współczesne realia. Brunner świetnie opisał dzisiejszą epokę inteligentnych komputerów, dostępnych narkotyków czy inżynierii genetycznej, która jest w dzisiejszych czasach odgrywa coraz poważniejszą rolę. Do tego kociołka dorzucę jeszcze modę na ulepszanie własnego ciała, powszechne zapładnianie pozaustrojowe, czy korporacyjne kariery, wszystko to brzmi bardzo znajomo. Mam tylko cichą nadzieję, że nie wszystkie przedstawione przez autora wizje się spełnią.

Na okładce powieści znajduje się nota informująca, że Brunner był człowiekiem gniewnym, i coś w tym jest, bo widać jego złość, czasem wręcz wychylającą się z powieści wściekłość na społeczeństwo. Ludzie nie wiedzą co to jest życzliwość, tracą zdrowy rozsądek, a otacza nas wszechogarniająca agresja, na porządku dziennym są wścieki (ludzie opętani manią zabijania).

Muszę koniecznie wspomnieć o pracy tłumacza Wojciecha Szypuli, który wykonał kawał porządnej roboty. Bo warstwa językowa początkowo również może nastręczać trudności, jednak ma duży wpływ na oryginalność wizji przedstawionej w powieści. Na uwagę szczególnie zasługuje nowomowa użyta przez autora: mierzwa, krwawiciel, całośmietnik, orbitować, prawostróż, wściek, czy zapnij twarz, to tylko niektóre ze slangowych określeń użytych w powieści.

"Wszyscy na Zanzibarze" to jedna z trudniejszych powieści jakie czytałam, ale powieść wyjątkowa. Wizje przedstawione przez Brunnera porażają realizmem i nie można obok nich przejść obojętnie. To nie jest książka na jeden wieczór i pewnie nie dla każdego, wymaga skupienia i późniejszej zadumy nad tematami poruszonymi przez pisarza. Doskonała nie-powieść.

Wszyscy na Zanzibarze, John Brunner, Wydawnictwo Mag, 2015, ss. 624

* książka została przeczytana w ramach wyzwania "Czytam Fantastykę IV" *