Dygot, Jakub Małecki- recenzja #224

"Dygot" Jakuba Małeckiego to opowieść o zwyczajnym życiu, zwykłych ludzi.  Powieść o losach trzech pokoleń dwu rodzin. Książka w której w zasadzie nic się nie dzieje, a jednak prześladuje i nie daje o sobie zapomnieć. Pozornie banalna i pospolita saga rodzinna, ale tak naprawdę  "Dygot" jest powieścią wielką i wyjątkową.  O odmienności, przemijaniu, cierpieniu, o życiu po prostu.

Polska prowincja i dwie rodziny: Łabendowiczów i Geldów, których losy poznajemy na przestrzeni niemal wieku. Bohaterów poznajemy tuż przed wybuchem II wojny światowej w 1938 roku, śledząc ich dzieje do roku 2004. W tle historia Polski, ale i tak na pierwszy plan wysuwa się codzienność. 

Historia Jana Łabendowicza, który myśli, że skonstruował w stodole wojnę, jego żony Ireny i dwóch synów: Kazimierza i Wiktora. Wiktora, który urodził się jako albinos, zdaniem Jana potwór, teufel- diabeł, wynik uroku, którą rzuciła na Łabendowicza Niemka Frau Eberl, za to, że odmówił jej pomocy.

To także opowieść o Bronku Geldzie, jego żonie i córce. Losy tych dwóch rodzin przecinają się w niespodziewanych okolicznościach i pozostają na zawsze złączone.

Saga rodzinna i przepiękna opowieść o codzienności, trudnej, pełnej bolesnych momentów, trudnych sytuacji, doświadczeń, które miały znaczący wpływ na bohaterów powieści Jakuba Małeckiego. W "Dygocie" odnajdziemy tak jak w życiu, zarówno te dobre, jak i złe chwile. Namiętność, miłość, szczęście ale także zawiść i nienawiść. Każdy z bohaterów szuka w swoim życiu sensu. Ich obsesje i namiętności towarzyszą im przez całe życie. Trwają ze swoimi lękami, które wciąż się nasilają.

Największymi lękami Jana Łabendowicza i Bronka Gelda są rzucone na nich przekleństwa, jednego  ściga klątwa Niemki, drugiego starej Cyganki. Te wróżby, w ich opinii zaczynają się spełniać, nie wierzą w przypadek, zbieg okoliczności. W tych przepowiedniach doszukują się sensu, a  nawet sami popychają życie w takim kierunku, by uroki się spełniły.

"Dygot" to opowieść o odmienności, inności, której najokrutniej doświadczył Wiktor, który cierpi na bielactwo. Odrzucony, obwiniany za wszystkie klęski urodzaju jakie dotykają wieś w której mieszka. Inność, odtrącenie przez społeczeństwo rzutuje na to jakim jest człowiekiem. Wszystko czego doświadcza interpretuje patrząc przez pryzmat swojej inności. Odrzucenia i odmienności doświadcza również Emilia Geld, córka Bronka, która w wyniku wybuchu granatu zostaje poparzona.
Oboje, Wiktor i Emilia, są w rzeczywistości ofiarami ludzkiej ciemnoty, która nie akceptuje i jest niechętna jakiejkolwiek inności.

W "Dygocie" mamy do czynienia z magią życia codziennego, jest metafizyka, ale inna, bo rzeczywista, tutaj wszystko zależy od interpretacji. Czy traktujemy dane zdarzenie lub osobę jako coś zwyczajnego, czy niezwykłego. Czy wioskowa wiedźma jest nią  w rzeczywistości, czy Strzępek to prawdziwy upiór, jak bardzo nadzwyczajna może być sowa, która stała się naszym towarzyszem? W "Dygocie" realizm magiczny jest czymś naturalnym i bardzo subtelnym.

Tytuł traktuję jako synonim życia. Całe nasze życie jest dygotem, nieustannie z czymś się szarpiemy, wiecznie poszukujemy dla siebie czegoś lepszego. Dygoczemy bo żyjemy, ale to również stan chwilowy, te momenty przełomowe, często tragiczne, gdy życie zwala nam się na głowę, a sam  dygot powoduje w nas wewnętrzną przemianę.

Wyjątkowość "Dygotu" przejawia się także w warstwie językowej. Jakub Małecki pisze bardzo oszczędnie, niemal ascetycznie, podkreślając tym samym mroczny i tajemniczy klimat powieści. Razem z Wiktorem istniejemy w dwóch światach jednocześnie, tym realnym, dotykamy również rozmycia, czegoś na granicy snu i jawy, doświadczając obcości i dziwności w postrzegania świata. Autor doskonale miesza naturalizm z realizmem magicznym, brzydotę polskiej wsi z poetyckimi opisami.

Niezwykła opowieść, o ludziach,  ich dramatach,  życiu, a raczej bólu istnienia, którego musimy doświadczyć. Do bólu szczera, jednocześnie przerażająca i zachwycająca swoim pięknem.
"Dygot" to książka, która na długo zostaje w pamięci. Wyjątkowa pozycja.

Dygot, Jakub Małecki, Wydawnictwo SQN, 2015, ss. 312