Frankenstein w Bagdadzie, Ahmed Saadawi

Chaos, groza, ogłuszający huk eksplozji, samochody pułapki wybuchające z niemal metronomiczną regularnością, strach, ciągła obecność śmierci. Większość mieszkańców Iraku właśnie w ten sposób zapamiętała amerykańską okupację swojego kraju. W powieści Ahmeda Saadawi "Frankenstein w Bagdadzie" strach Irakijczyków obleka się w ciało, potwora ulepionego przez swojego mistrza z korpusów i kończyn ofiar, które zginęły w wyniku eksplozji i zamachów.

Wędrując ulicami ogarniętego wojną Bagdadu, miłośnik araku i niesamowitych historii, sprzedawca staroci Hadi, zbiera fragmenty rozerwanych wybuchami ciał. Wieczorami cierpliwie je zszywa.  Pewnego dnia skompletowane przez niego zwłoki niespodziewanie znikają z jego kryjówki.  Pozszywane ciało ożywa dzięki zagubionej duszy ofiary samobójczego ataku bombowego. Wkrótce przez miasto przetacza się fala tajemniczych morderstw. Krwawy marsz zaczyna przyciągać uwagę prasy, rządu, sił okupacyjnych. Zaczynają się poszukiwania Bezimiennego zbrodniarza.

Powieść Ahmeda Saadawi można potraktować tylko jako mroczny kryminał inspirowany dziełem  Mary Wollstonecraft Shelley, albo jako groteskowy horror, w którym aby poradzić sobie z niewytłumaczalnymi wydarzeniami ministerstwo zatrudnia wróżbitów, którzy telepatycznie śledzą Tego który nie ma imienia. Jednak pod tą warstwą czysto rozrywkową  w potworze dostrzec można metaforę Iraku z okresu amerykańskiej okupacji  i potępienie wojny.

Irackie państwo podobnie jak potwór stworzony przez Hadiego, złożony jest z nieprzystających do siebie kawałków, ludzi o różnym pochodzeniu, odmiennych poglądach, wyznaniu. Bezimienny, jak iraccy obywatele szuka winnego lat konfliktów i panującego chaosu, pragnie wymierzyć sprawiedliwość wszystkim odpowiedzialnym za śmierć fragmentów, z których składa się jego ciało.

"Jako że jestem stworzony z fragmentów ciał pozyskanych od ludzi różnego pochodzenia etnicznego, plemiennego, różnych ras i grup społecznych, reprezentuję tę niemożliwą do osiągnięcia mieszankę, niespotykaną nigdy wcześniej. Jestem dla niego pierwszym obywatelem Iraku". 

Szybko okazuje się jednak, że sprawiedliwość nie istnieje, jedyne co jest możliwe, to krwawa zemsta. W ciele Bezimiennego zbudowanym w fragmentów ciał ofiar, a później też przestępców zaciera się granica między byciem ofiarą a złoczyńcą, znika poczucie winy, rozmywa się granica moralności.
Podobnie jest w samym Iraku, szyici, sunnici, Kurdowie, chrześcijanie, Państwo Islamskie, każdy z nich uważa się za ofiarę, każdy pragnie zadośćuczynienia.  Idea wielości części połączonych w jedno niechlujne, niestabilne ciało, którego przemoc rodzi przemoc jest metaforą samej wojny, bezsensownej machiny śmierci, której źródłem jest strach.

"Za każdą zbrodnią stoi przecież systemowa niedorzeczność"

Ahmed Saadawi napisał powieść złożoną i wielowarstwową. Zabawną, makabryczną, genialnie oddającą atmosferę pogrążonego w wojennym chaosie miasta, ukazując jej mieszkańców, stojących po różnych stronach konfliktu.
Opowieść, którą można odczytać jako alegorię przemocy i okrucieństwa, których doświadczył Irak podczas amerykańskiej inwazji. Historię kobiet, które straciły swoich synów, mężów, które zastanawiają się czy jeszcze żyją i czy kiedykolwiek powrócą do domu. Uniwersalne studium wojny i zła, a także ważna lekcja, pokazująca, że wprowadzając w życie zasadę oko za oko, cały świat może oślepnąć.
Czytajcie, warto.

Informacje o ksiażce:
Autor: Ahmend Saadawi
Tytuł: Frankestein w Bagdadzie
Tytuł oryginału: فرانكشتاين في بغداد‎
Przekład: Magdalena Zawrotna
Wydawnictwo Znak
Miejsce i data wydania: Kraków, 2019
ilość stron: 411