Wrócę przed nocą. Reportaż o przemilczanym, Jerzy Szperkowicz

Publicysta i dziennikarz Jerzy Szperkowicz swoją mamę widział po raz ostatni, gdy miał dziesięć lat, w 1943 roku, gdy wyszła w tajemnicy przed rodziną do oddalonego o 18 km domu przyjaciółki po przechowane u niej pieniądze i rzeczy dla urodzonej kilka miesięcy wcześniej córeczki. "Wrócę przed nocą" powiedziała komuś po drodze. Nigdy nie wróciła. Miesiąc później z domu zostaje wyprowadzony jej mąż, a kilka lat później Jerzy wraz z siostrami pociągiem zostaje repatriowany do Polski. Po pięćdziesięciu latach Jerzy Szperkowicz powraca na Białoruś, na dawne Kresy, aby odszukać śladów swojej matki oraz rozwikłać tajemnicę śmierci  rodziców.

Krótka historia Ruchu, Petra Hůlová

Gdyby tak żyć w świecie, w którym ludzi nie postrzega się przez pryzmat ich wyglądu, a charakteru. Gdzie nikt nie zwraca uwagi zostawiający ślad na naszych twarzach upływ czasu, zmarszczki, siwiznę, wiek, idealną, bądź nie figurę. Gdzie nie ma znaczenia  jakie mamy pochodzenie, jak gruby jest nas portfel, a doceniani i kochani jesteśmy za to co kryje nasze wnętrze. Największa literacka czeska prowokatorka Petra Hůlová w swojej powieści "Krótka historia Ruchu" stworzyła taki idealny świat, w którym liczy się człowiek, a nie jego powłoka. Czy jednak na pewno jest to świat w którym chcielibyśmy żyć?

"Jedyną okolicznością łagodzącą w ciemnoczasie było oszukiwanie wieku wyglądem. Kobiety kłamały, żeby mieć prawo do miłości. Aż tak żałosne to były czasy."

Akcja "Krótkiej historii Ruchu" rozgrywa się w niedalekiej przyszłości, w której dzięki radykalnym zmianom społecznym wprowadzonym przez Ruch nastąpiła epoka "jasnoczasu". Zabroniony jest makijaż, jakakolwiek ingerencja chirurgów plastycznych jest zakazana, sukienki i krótkie spódniczki zastąpiły bezkształtne dresy, liczy się wnętrze człowieka, jego wiedza i doświadczenie, a nie wygląd zewnętrzny i kult ciała. Niepokorni mężczyźni, którzy nie chcą się podporządkować nowemu porządkowi trafiają na resocjalizację do specjalnego Instytutu. 

Petra Hůlová w swojej powieści feministyczne postulaty doprowadziła do ekstremu. Penisy o ilorazie inteligencji 130, masturbacja dozwolona tylko przy zdjęciach modelek po siedemdziesiątce, ośrodki resocjalizacji dla macho i kobiet, dla których uroda jest najważniejsza. Jest śmiesznie, ale bardziej strasznie.  Ta książka nie jest jednak żadnym manifestem, na pewno jest kpiną, w której czeska pisarka wbija kilka szpil zarówno zatwardziałym feministom jak i konserwatystom, mocno krytykując stare jak i nowe totalitaryzmy oraz reżimy. "Krótka historia Ruchu" jawi się nade wszystko jako ostrzeżenie. Nie ważne jest bowiem jak piękne idee głosimy. Wprowadzone w życie, szczególnie siłą i przemocą, nieuwzględniające zdania innych, stają się kolejnym totalitaryzmem i przestają mieć cokolwiek wspólnego z głoszoną wcześniej równością i sprawiedliwością.

Informacje o książce:

Autor: Petra Hůlová

Tytuł: Krótka historia Ruchu

Tytuł oryginału: Struěné dějiny Hnutí

Przedkład: Julia Różewicz

Wydawnictwo Afera

Miejsce i data wydania: Wrocław, 2021

ilość stron: 232

Requiem dla nikogo, Złatko Enew

Nigdy specjalnie nie interesowałam się historią Bułgarii, do tej pory nie wiedziałam nic o sytuacji bułgarskich Turków i ich trudnej przeszłości. Dopiero książka "Requiem dla nikogo" Złatko Enewa sprawiła, że zainteresowałam się tą wciąż mało znanym tematem bułgaryzacji społeczności tureckiej, która miała miejsce w latach 80-tych XX wieku.

Tłem historycznym "Requiem dla nikogo" jest kampania antyturecka i przymusowa bułgaryzacja mniejszości tureckiej rozpoczętej przez Komitet Centralny Partii, która polegała na zmianie nazwisk, chrystianizacji i zakazaniu działalności meczetów, zakazie używania języka tureckiego w miejscach publicznych. Komunistyczne państwo kierowane przez Todora Żiwkowa twierdziło, że musimy zasymilować "ich" nim oni zasymilują "nas". Kampania nienawiści przeciwko bułgarskim Turkom doprowadziła do eksodusu ok. 320 tysięcy ludzi tureckiego pochodzenia.

Japonia Chiny i Korea. O ludziach skłóconych na śmierć i życie, Michael Booth

Zgodnie ze starym chińskim przysłowiem, dwa tygrysy nie mogą dzielić jednej góry, bo dla jednego z nich skończy się to śmiercią. Chiny, Korea i Japonia to trzy tygrysie narody,  które wspólnie dzielą bogaty i strategiczny region wschodniej części Azji,  a które poróżniła  gorzka historia. Przyglądając się tym krajom z daleka, wydaje się, że łączy je ze sobą tak dużo, że powinny żyć ze sobą w harmonii, jednak dopiero z bliska widać, że znajdują się na krawędzi potencjalnie  poważnego konfliktu. Brytyjski dziennikarz, Michael Booth wyrusza w podróż po Azji Wschodniej, aby znaleźć odpowiedź na nurtujące go  pytanie dlaczego narody Azji Wschodniej nie potrafią się ze sobą dogadać, dlaczego jest między nimi tyle wrogości.

Klara i słońce, Kazuo Ishiguro

W swojej najnowszej powieści laureat literackiej Nagrody Nobla Kazuo Ishiguro bierze na tapet aktualny dziś temat sztucznej inteligencji.  Autor nie straszy nas buntem maszyn, nie pisze o zagrożeniach jakie AI mogą stanowić dla ludzkości. Maszyny przedstawione w "Klarze i słońcu" robią dokładnie to czego od nich wymagamy, akceptując ciężar każdego, nawet niewygodnego działania. Ta wizja choć niepokojąca, ma w sobie coś pocieszającego i optymistycznego.

Kazuo Ishiguro przedstawia świat w którym automatyzacja zastąpiła pracowników, zanieczyszczenia przesłoniły błękit nieba, a rodzice podejmują ryzyko, by ich dzieci mogły stać się genetycznie doskonałe i tym samym miały większe szanse by osiągnąć w przyszłości sukces. Narratorem powieści jest Klara,  Sztuczna Przyjaciółka (SP), która trafia do domu czternastoletniej Josie, cierpiącej na tajemniczą chorobę. Klara ma za zadanie chronić i opiekować się dziewczynką, czemu poświęca się z wielkim zaangażowaniem. Androidka postrzega rzeczywistość inaczej niż ludzie. Widzi otoczenie jako serię kwadratów, pudełek, tak że jej  perspektywa jest wypaczona, nie rozumie też wielu rzeczy, ale jest nadziei i przekonania, że wszystko się ułoży. Przy swojej naiwności jest jednak bardzo spostrzegawcza i wyjątkowo inteligentna. Dostrzega rzeczy, których zwykły śmiertelnik nie jest w stanie zobaczyć, dzięki temu obserwując świat jej oczami, możemy bliżej przyjrzeć się ludzkim emocjom.

Pisarz w "Klarze i słońcu" poddaje analizie relacje rodzic- dziecko. Zastanawia po co mamy dzieci? Czy dzieci są celem samym w sobie, czy narzędziem do realizacji jakiegoś celu? Czy mamy prawo oczekiwać od naszych dzieci, że będą się nami opiekować na starość? W powieści  Ishiguro rodzice są przekonani, że są kochający i oddani, ale zamiast tego stają się potworami. Dzieci są im wdzięczne i wybaczają, nawet jeśli wiedzą, że są zdane tylko na siebie. 

Tematem przewodnim powieści jest jednak przede wszystkim miłość. Nadopiekuńcza, niespokojna, często samolubna i miłość otwarta, pełna życzliwości, odkupieńcza. Android jest bardziej ludzki, niż większość ludzi, można powiedzieć, że odznacza się nadludzkim człowieczeństwem.  Wyposażając Klarę w umiejętność podejmowania trudnych moralnie decyzji,  autor stawia przed nami ważne pytanie, co tak naprawdę świadczy o naszym człowieczeństwie? Czy już rodzimy się wyposażeni w nasze ludzkie przymioty czy może  można nauczyć się być człowiekiem, odczuwać emocje?

"Klara i słońce" Kazuo Ishiguro jest opowieścią o kruchości naszego człowieczeństwa, o tym co znaczy być człowiekiem i nie-człowiekiem, o sile naszych uczuć i nadziei. I mimo że na co dzień się nad tym nie zastanawiamy, powinniśmy docenić to że mamy dla kogo żyć, że możemy kochać, tęsknić, zachwycać się światem. Możemy budować roboty, które będą nas zastępować w pracy, pomagać nam, przypominać nas samych, jednak nic nie jest w stanie zastąpić prawdziwych międzyludzkich relacji. 

 

 

Informacje o książce:

Autor: Kazuo Ishiguro

Tytuł: Klara i słońce

Tytuł oryginału: Klara and the Sun

Przekład: Andrzej Szulc

Wydawnictwo Albatros

Miejsce i data wydania: Warszawa, 2021

Ilość stron: 320 

 

Za możliwość lektury dziękuję Wydawnictwu Albatros