Ciemność i partnerzy, Sigitas Parulskis

Każdy kraj ma swoje niechlubne karty historii. Najłatwiej jest zamieść prawdę pod dywan, udawać, że to co było złe nigdy nie miało miejsca. Właściwą,  uczciwą, ale i najtrudniejszą drogą jest przyznanie się do winy, przepracowanie tego co się wydarzyło. Taką ścieżkę obrał Sigitas Parulskis, który w swojej powieści "Ciemność i partnerzy" dotknął jednej z najtrudniejszych kart litewskiej historii, udziału litewskich bojówek w Holokauście.

Pisarz  przybliża czytelnikom okres, gdy na Litwie zostało zamordowane 94% społeczności żydowskiej, kiedy to po zajęciu Kowna w 1941 roku doszło tam do pogromów, inspirowanych przez Niemców, ale dokonanych rękami litewskich kolaborantów.

"Ciemność i partnerzy" jest próbą przedstawienia zagłady, jednak nie z perspektywy ofiary, ale  uczestnika tamtych wydarzeń. Bohaterem swojej powieści autor czyni Vincentasa, młodego Litwina i fotografa. Cudem uratowany przed śmiercią, godzi się na osobliwą współpracę z oficerem SS. Jego wybawca, nazywany przez Vincentasa, "Artystą" pragnie by ten, fotografował przebieg egzekucji dokonywanej na Żydach. Nie chodzi mu jednak o dokumentację. Esesman jest koneserem sztuki, estetą, pragnie by jego zdjęcia wyrażały artyzm, zawierały w sobie poezję śmierci. "Nie chcę, żebyś fotografował fakty, tylko proces. Ty nie masz konstatować, masz tworzyć. Po co mi ten stos trupów? Ja chcę dramatu, chcę jakiejś historii, opowiedz mi historię, użyj fantazji."

Vincentas, czując że nie ma wyjścia podejmuje się tego zadania. W zapomnieniu pomaga mu alkohol, narkotyki i Judyta, Żydówka w której jest zakochany, którą ukrywa w swoim domu i która nie ma pojęcia w czym uczestniczy chłopak.
Sigitas Parulskis portretuje postać, którą trudno jednoznacznie ocenić. Zawieszona między światłem,  a tytułową ciemnością. Nie jest jedynie świadkiem, gdyż jest zbyt blisko zbrodni, które mają miejsce na Litwie, nie jest też  mordercą. Chciałby pozostać gdzieś po środku, zachować swoje człowieczeństwo, ale ciemność pochłania go coraz bardziej,  bezczynnie przygląda się popełnianym zbrodniom, bo pragnie za wszelką cenę przetrwać, ocalić swoje życie. 

Ta powieść pokazuje nam kim jest człowiek i kim może się stać, o tym co wyzwala strach. Wojna, wydobywa z człowieka wszystkie najgorsze cechy, ściąga maski, obnażając nasze prawdziwe ja, pełne nienawiści i bezwzględności. Ja, które później próbujemy usprawiedliwić, zrzucając winę na okoliczności i wojenny chaos.

"Ciemność i partnerzy" to powieść która nie jest oskarżeniem, ale też nie usprawiedliwia "postronnych" świadków Holokaustu. Historia napisana przez Sigitasa Parulskisa zmusza do refleksji nad obojętnością obserwatora, świadka dramatu zagłady. To obojętność jest jednym z największych grzechów ludzkości. Znieczulica, która sprawia, że przestajemy reagować na zło, dając tym samym przyzwolenie, żeby świat pogrążył się w ciemności.


Informacje o książce:
Autor:  Sigitas Parulskis
Tytuł: Ciemność i partnerzy
Tytul oryginału: Tamsa ir partneriai
Przekład: Izabela Korybut- Daszkiewicz
Wydawnictwo Czarna
Miejsce i data wydania: Wołowiec, 2020
ilość stron: 246